Kilka dni temu udostępniłam na fb znaleziony w internecie reportaż z 1984 roku: Społeczeństwo . Niedziela w Lubomierzu. Dokument z cyklu „To się nadaje do TV”.
Post uzyskał bardzo dużo udostępnień, przywołał wspomnienia, pobudził do dyskusji. Wielu mieszkańców rozpoznało tam swoich znajomych. Uznałam, że warto przypomnieć historię tego miejsca, w którym pracowało wielu mieszkańców naszego miasta i gminy. Z tym zakładem pracy również przez wiele lat związani byli moi Rodzice. Serdecznie zapraszam do lektury.
POM powstał na bazie Spółdzielczego Ośrodka Maszynowego. Wcześniej były to warsztaty prowadzone przez Pana Wawrzyńca Szuberlę, który był pierwszym wojskowym komendantem Lubomierza. Jeszcze wcześniej, bo przed wojną i w czasie jej trwania mieściła się tam wytwórnia małych młockarni, której właścicielem był mieszkaniec Lubomierza, wtedy jeszcze Liebenthalu, o polsko brzmiącym nazwisku Kaźmierczak.
W latach powojennych trudno było uprawiać ziemię z powodu braku maszyn i siły pociągowej. Tylko większe, zasobniejsze gospodarstwa miały maszyny rolnicze. Z myślą o udostępnieniu tych maszyn wszystkim rolnikom zakładano wtedy ośrodki maszynowe, najpierw spółdzielcze, potem gminne i państwowe. Rolnicy posiadający siewniki, snopowiązałki, kosiarki lub większe przewoźne młocarnie zobowiązani zostali do przekazania tego poniemieckiego mienia spółdzielczym ośrodkom maszynowym, które wypożyczały go wszystkim rolnikom.
Nasz Lubomierski SOM oprócz maszyn od rolników posiadał też dwa ciągniki marki Ford Ferguson – dar UNR-y. Kierownikiem lubomierskiego SOM-u był Pan Bazyli Citow, a traktorami jeździli Panowie: Stanisław Błażewski i Stanisław Sławiński.
SOM-y istniały do połowy 1952 roku. Ich miejsce zajęły Gminne Ośrodki Maszynowe przejmujące majątek i funkcję SOM-ów. GOM-y w powiecie tworzyły Zespół Gminnych Ośrodków Maszynowych, którego władze mieściły się przy naszym POM-ie. Zastępca dyrektora POM- u był jednocześnie dyrektorem Zespołu GOM-ów. Do 1954 roku był nim Pan Andrzej Skwarek, księgowość prowadził Pan Szymon Pietrykiewicz. Zespół tworzyły ośrodki gmin: Lubomierz, Wleń, Gryfów, Mirsk, Chmielno, Rząsiny i Pławna. Dyrektor z księgowym jeździli do tych ośrodków, przejmowali majątek SOM-ów i zakładali nowe Gminne Ośrodki Maszynowe. Dyrektor Skwarek mieszkał w Kotliskach, a uciążliwość dojazdów do Lubomierza spowodowała, że zrzekł się stanowiska. Jego funkcję przejął Pan Wacław Lejsza pozostający dyrektorem do 1957 roku, kiedy to rozwiązano GOM-y. Ówczesny dyrektor, Pan Bazylii Citow, pełnił funkcję do 1957 roku, następnie warsztat wykupił i przez dwa lata prowadził go na własny rachunek. Naprawiał różne urządzenia i robił znane na całą okolicę trociniaki, kraty do okien i siatkę drucianą. Teraz GOM-y oprócz wypożyczania maszyn zajmowały się także ich naprawą i konserwacją.
Ośrodek zatrudniał 15 osób. Maszyny magazynowane były na placu naprzeciw poczty oraz w Chmieleniu (Art Bar Cegielski). Warsztat naprawczy mieścił się przy ulicy Stogryna 1 (dawny ZBGKiM).
Nasz POM powstał w 1951 i był już 174 zakładem tego typu w kraju. Wszystkie POM-y w województwie tworzyły Zjednoczenie Przedsiębiorstw Mechanizacji Rolnictwa.
Pierwszym dyrektorem i organizatorem lubomierskiego Ośrodka Maszynowego był Pan Aleksander Kałużny, po roku jego miejsce zajął Pan Kubala. Trzeci dyrektor, Pan Zbigniew Bratek był dyrektorem najpierw POM-u, później Kombinatu przez prawie 30 lat.
Został skierowany do Lubomierza w końcu 1952 roku z POM-u w Jeleniej Górze. Przyjechało z nim czterech traktorzystów. Byli to panowie: Marian Szlachta, Pietrzak, Tadeusz Gromodko, Marian Urban, a dyrektor Bratek ściągnął do Lubomierza dalszych 20 pracowników.
Pierwszym księgowym POM-u był Pan Rudolf Preis, po nim funkcję tę przejęła Pani Janina Kiraga, z którą pracowały panie: Rozalia Piechnik (Laskowska) i Anna Babiarz. Sekretarką była Pani Anna Mielko.
Od 1 stycznia 1955 roku szefem księgowości został Pan Szymon Pietrykiewicz, który pracował na tym stanowisku do roku 1990. Przez ten czas ściśle współpracował z dyrektorem, był nieoficjalnie jego zastępcą. Wiele ważnych spraw załatwiali wspólnie.
Jako kalkulatory służyły wówczas liczydła z drewnianymi krążkami przesuwanymi ręcznie po poziomych drutach, które po kilku latach zastąpiła elektryczna maszyna do liczenia.
W szczytowych latach rozwoju, łącznie z zakładami w terenie, w księgowości pracowało 35 osób, funkcję zastępcy księgowego pełnili: Janina Kiraga, Bronisław Kozak, Eugeniusz Suchodolski, Michał Ferensowicz, Bolesław Pyka, Zofia Majka i Stanisława Poczynek, która została główną księgową po przejściu Pana Pietrykiewicza na emeryturę.
W kilkudziesięcioletniej historii placówki w księgowości między innymi pracowali: Witold Maciążek, Eugeniusz Źwirbliński, Tadeusz Próchnicki, Maria Próchnicka, Walentyna Pietrykiewicz, Stanisław Pyka, Ryszard Pyka, Kazimierz Wilczyński, Pani Regina Handschuh (Mandat), Helena Sieniuć (Fabiszewska), Wanda Szewców, Emilia Kuźmińska, Jadwiga Górska, Irena Magierowska, Jan Kijowski.
Lata 1954 – 1955 to okres dużych inwestycji w POM-ie, do tego czasu cały zakład mieścił się w paru poniemieckich budynkach przy ulicy 1 Maja. Rozległe zadania wymagały rozbudowy, a właściwie budowy nowego nowoczesnego zakładu. Całe przedsięwzięcie zaplanowało i wykonało Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego. Najpierw zbudowano warsztat naprawy ciągników przeznaczony do remontu 75 ciągników, duże szopy na maszyny rolnicze, bazę paliw, drogi dojazdowe i hotel dla pracowników, głównie traktorzystów, których było 100. Warsztat był głównym i najważniejszym obiektem całego zakładu.
W 1957 roku POM miał 90 Ursusów C – 45 i 10 innych ciągników. POM otrzymywał z Czechosłowacji przydziały ciągników Zetor T- 25, które były łatwiejsze w obsłudze.
Na początku lat 60-tych POM zaczął otrzymywać polskie, nowoczesne Ursusy C- 325, C- 328, C- 332 i C- 4011. Wszystkie te traktory wymagały ciągłych przeglądów, konserwacji i napraw. Warsztat pracował więc od rana do wieczora.
(ciąg dalszy nastąpi)
(JAGA)
Zdjęcia to kadry z reportażu.